קעראָלײַן האָט שיִער ניט אַראָפּגעלאָזט די הענט. זיי וווינען שוין אין ברוקלין אַ זעקס חדשים, און קיין האָפֿענונגען פֿון קיין סטאַבילע אַרבעטן האָבן זיי ניט. זי האָט שוין אָפּגעענדיקט איר דיסערטאַציע, נאָר דער אַקאַדעמישער מאַרק איז ניט קיין גינציקער. מאָושע זאָגט אַז ער פּרוּווט בעטן הילף פֿון זײַנע געוועזענע חבֿרים, נאָר געוויינטלעך זעט זי נאָר, ווי ער זיצט אַליין אויף דער סאָפֿע און קוקט זיך אײַן אין דער סטעליע אָדער אין דער וואַנט. אַ מאָל אַ מאָל – און דאָס איז עפּעס נײַס – קוקט ער אַרײַן אין אַ רעליגיעזן בוך, פֿון די וואָס ער האָט ניט אַרויסגעוואָרפֿן נאָכן איבערקלײַבן זיך קיין מישיגען. זי האָט אַ מאָל געקוקט בשתּיקה פֿון צווייטן צימער בשעת זי האָט צוגעגרייט אַ מאָלצײַט: ער האָט זיך אַרײַנגעוואָרפֿן מיט אַ חשק אין די דינע שורות ייִדישע אותיות, וואָס קעראָלײַן פֿאַרשטייט אַלץ ניט, ניט געקוקט אויף אירע באַמיִונגען זיך צו לערנען. זי האָט צוגעזען ווי אַ דין שמייכל צעגיסט זיך איבער זײַן פּינם וואָס גיט זיך נאָך ניט איבער דעם עלטערן זיך. נאָר באַלד נאָך דעם, אין די קומעדיקע פּאָר מינוט, איז זיך ערגעץ פֿאַרפֿאָרן זײַן אויפֿמערק. זײַן בליק האָט גענומען שוועבן אומרויִק איבערן צימער, די הענט האָבן גענומען אויסשלאָגן אַ ריטעם אויפֿן טיש. וועט ער האָט זיך געכאַפּט אַז ער לערנט זיך מער ניט, האָט ער געמאַכט אַ זיך־באַשולדיקנדיקן קלאַנג, ערגעץ צווישן אַ ברום און אַ הירזשע, און צוגעפּראַלט דאָס בוך מיט אַ קנאַל. דעמאָלט האָט קעראָלײַן זיך ווידער אַרײַנגעכאַפּט אין דער קיך, ער זאָל זי ניט זען.
יאָ, זיכער איז, אַז זיי האָבן זיך ביידע געקענט – מער ווייניקער – אויסהאַלטן, מיט אַ ריי דערווײַליקע דזשאַבס פֿאַר מענטשן וואָס זײַנען ניט אַזוי קלוג אָדער פֿעיִק ווי זיי. קעראָלײַן האָט יעדער ווײַלע איבערגעאַרבעט, און אַפֿילו געדרוקט, אַן אַרטיקל וועגן איר פֿעלד אין אַן אַקאַדעמישן זשורנאַל. נאָר קיין אמתע, פּאַסיקע שטעלע האָט זיך פֿאַר איר (און זיכער ניט פֿאַר אים) ניט באַוויזן. ס´איז ניט וואָס זיי האָבן ניט וואָס צו עסן: זיי האָבן ניט וואָס צו טאָן, וואָס איז ערגער. זי האָט זיך געפֿילט שולדיק, וואָס זי האָט אויסגעפֿירט איר פּלאַן, איבערצוקלײַבן זיך קיין ברוקלין כּדי ער זאָל זיך ווידער שטעלן אין פֿאַרבינדונג מיט זײַן חבֿרה. ווען זיי וואָלטן געבליבן אין מישיגען, וואָלט געבליבן די זעלבע לאַנגווײַליקייטן, דער זעלביקער סטאַסיס, נאָר מע וואָלט ניט געפֿילט דעם דרויסנדיקן אימפּעט וואָס איז אַסאָצייִרט מיט דער אַלטער חבֿרה, דעם געגנט פֿון די קינדער־יאָרן. איצט איז דער דריק שוין אַ גרעסערער, שווערער זיך אַקעגנצושטעלן אָן זיך צו דערמאָנען אין דעם מצבֿ וואָס האָט דערפֿירט צום „גירוש ברוקלין“. בקיצור: זי האָט זיך געפֿילט שטרעקלעך שולדיק, און מאָושעס אויפֿפֿיר האָט גאָר ניט געהאָלפֿן.
צו ערשט האָט זי געטאָן פּונקט וואָס זי האָט ניט געטאָרט. איר קענט זיך מסתּמא פֿאָרשטעלן וואָס זי האָט יאָ געטאָן. וועמען זשע האָט זי געקענט אין ברוקלין? וועמען האָט זי געקענט אין דער ייִדישער קהילה, ספּעציעל אין דער גאָר פֿרומער קהילה? זי האָט געוווּסט בפֿירוש אַז ס´איז ניט דער בעסטער אָדער פּראָדוקטיווסטער וועג מיט וואָס זי גייט איצט, נאָר זי איז בעיקר אַ טוערין, ניט קיין זיץ־און־דענקערין, האָט זי זיך אָנגעכאַפּט אין טעלעפֿאָן־טרײַבל און אַ קלונג געגעבן חיימען, מאָושעס ברודער.
ס´איז ניט קיין סורפּריז וואָס דער שמועס איז ניט גוט געגאַנגען. קודם־כּל, האָט זי ניט געקענט אַרויסרעדן דעם נאָמען „חיים“ מיטן געהעריקן „חחחח“־קלאַנג. מע האָט זי קיין מאָל ניט אויסגעלערנט ווי אַזוי אַרויסצורעדן ייִדישע נעמען, און מאָושע, ווען זיי האָבן זיך באַגעגנט, האָט ניט געהאַט קיין חשק דאָס צו טאָן.
ווען זי האָט זיך שוין דערוווּסט, סײַ פֿון זײַן טאָן סײַ פֿון די אָפֿטמאָליקע שטילשווײַגענישן וואָס האָבן דורכגעשטומט דורך דער ליניע, אַז חיים וויל ניט לאַנג פֿאַרברענגען אויפֿן טעלעפֿאָן מיט איר, האָט זי געפּרוּווט פֿאַרגיכערן אירע רייד. נאָר אירע ווערטער האָבן זיך אומגעפֿאַלן איינס איבערן צווייטן, האָט זי געדאַרפֿט אָפּגעשטעלן און ווידער אָנהייבן פֿון דאָס נײַ. „חיים, זײַט מוחל וואָס איך באַדער אײַך, נאָר כ´דאַרף הילף פֿאַר מײַן מאַן. כ´ווייס ניט וואָס כ´וואָלט געקענט טאָו פֿאַר אים, נאָר כ´האָב מורא אַז כ´האָב ניט געמאַכט דעם ריכטיקן באַשלוס בײַם אַיבערקלײַבן זיך אַהער און כ´ווייס ניט וואָס צו טאָן.“
כּמעט אַ פֿולע מינוט האָט זיך גאָרניט געהערט אויף דער טעלעפֿאָן־ליניע. קעראָלײַן וואָלט געוואָלט וויסן וואָס פֿאַר אַ מינע מאַכט זיך אויף חיימס פּנים, וואָס זי האָט קיין מאָל ניט געזען פֿאַר די אויגן. צי שטעלט ער זי בלחש?
פּלוצעם אָבער האָט זיך געהערט פֿון אים אַ פּאַמעלעכער און כּמעט נוצלעכער ענטפֿער. „איך פֿאַרשטיי אַז איר וואָלט געוואָלט העלפֿן מאָושע. איך בין ניט איינער, וואָס טראָגט אַ האַרץ אויף אַ ייִד וואָס איז אַראָפּ פֿון דרך. עס זײַנען דאָ אַ סך אַזעלכע ייִדן אויף דער וועלט, צוליב אונדזערע פֿיל זינד, און מיר איז שוין קלאָר, אַז מײַן ברודער איז נעבעך איינער פֿון זיי. דאַרף איך אים העלפֿן.“
קעראָלײַן, ניט־וויסנדיקערהייט וואָס וועט זײַן, האָט געוואַרט אויף ווײַטערדיקע רייד. „איך מיין אַז מע דאַרף זיך שטעלן אין פֿאַרבינדונג מיט אַ חבֿר וואָס ער פֿלעג האָבן אין די ישיבֿה־יאָרן. אפֿשר וועט דאָס אײַך העלפֿן.“
קעראָלײַנען האָט זיך געדאַכט אַז מע שיקט זי נאָך אַ סוכּה־שער. פֿאַר וואָס האָט זײַן ברודער ניט געואָלט אים העלפֿן? כּאילו ער האָט געלייענט איר געדאַנקען האָט ער זיך אָפּגערופֿן:
„איך ווייס וואָס איר פֿרעגט זיך אַליין. ער איז דאָך אַ ברודער, פֿאַר וואָס העלפֿט ער ניט? כ´פֿרעג דאָס בײַ זיך אַליין. כ´וואָלט געדאַרפֿט העלפֿן. כ´ווייס אַז שלום־בית איז אַ וויכטיקער זאַך, און ווען טאַטע־מאַמע וואָלטן הײַנט נאָך געלעבט וואָלטן זיי געוואָלט, כ´זאָל זיך פֿירן לײַטיש מיט משהן. נאָר כ´קען זיך ניט ברענגען אים צו העלפֿן. כ´האָב שוין ניט איין מאָל געפּרוּווט אים ווידער אַרויפֿפֿירן אויפֿן ריכטיקן דרך, כ´בין געגאַנגען צו אים אין דער דירה גלײַך ווען ער איז אַוועק, נאָר כ´האָב בײַ אים ניט געקענט פּועלן. גלײַך דערנאָך האָב איך גענומען אַ החלטה, כ´וועל מער ניט האָבן צו טאָן מיט אים. כ´פֿיל זיך שרעקלעך שולדיק וועגן דעם, נאָר כ´קען ניט פֿאַרשטיין ווי אַזוי אַ ייִד ווי איך האָב אים געקענט, אַ טײַערער ייִד, האָט געקענט לאָזן אויף הפֿקר אַ כּלה בײַ דער חופּה. און נעמען אָנשטאָט איר ... אוי, איר זאָלט מיר מוחל זײַן... כ´וויל קיינעם ניט באַליידיקן, ס´איז פּשוט בעסער צווישן אונז. “
קעראָלײַן האָט פֿאַרשריבן דעם נאָמען און דעם אַדרעס פֿון דעם חבֿר מאָושעס. אַ רבֿ דאַכט זיך, אין אַ שול וווּ ער פֿלעג דאַוונען. אָבער אין מאַנהעטן, ניט אין ברוקלין, און דאָס האָט זי ניט פֿאַרשטאַנען. ווי אַזוי קען אַ מענטש צוגיין צו פֿוס שבת אין מאַנהעטן, ווען ער וווינט אין ברוקלין? זי האָט געפּרוּווט פֿרעגן בײַ מאָושע וואָס פֿאַר אַ שײַכות ער האָט צו יענעם רבֿ, נאָר ער האָט נאָר אָפּגעענטפֿערט קורץ און שאַרף: „כ´פֿלעג אַ מאָל דאַוונען אין אַ מאָדערן־אָרטאָדאָקסישער סינאַגאָגע אויף דער וועסט־סײַד פֿון מאַנהעטן. כ´האָב געהאַט אַ בוטע באַציִונג מיטן דאָרטיקן רבֿ.“
„אפֿשר וואָלטסטו געקענט רעדן מיט אים?“ קעראָלײַן האָט געשאָלטן זיך אַליין. פֿאַר וואָס קען זי אים ניט אויסשייגעצן ווי עס קומט אים? נאָר ער האָט פּשוט געמאַכט מיט די פּלייצעס. „איך ווייס ניט אויב איך וועל האָבן די צײַט,“ האָט ער געלאַסן אַרויסגעלאָזט ווי געדיכטע משקה פֿון אַ קליינעם פֿלעשל־פּיסק.
קעראָלײַן האָט אים אויסגעשטעלט אַ פּאָר אויגן, נאָר ער האָט זיך געמאַכט ניט־זעענדיק. ער האָט פּאַמעלעך אַדורכגעמישט אַ ספֿר, ווי איינער זוכט עפּעס – וואָס זאָל ניט זײַן – וואָס זאָל כאַפּן דעם אויפֿמערק און אונטערשיידן איין רגע פֿון דער אַנדערער. איר ברירה איז געווען אַזאַ: זי האָט געקענט אָדער צעשרײַען זיך אויף אים, פֿאָדערן ברחל בתּך הקטנה אַן ענטפֿער פֿאַר וואָס דער אַנטשלאָסענער ייִד וואָס איז אַרויס פֿון זײַן קהילה, צו זוכן אַוואַנטורעס, איז געבליבן צוריק אין זײַן אַלטן באָראָ, צוריק אויף אַן אלטן סאָפֿע, זיך מאַכנדיק פֿרום, ווי איינער וואָס לערנט אין איינעם פֿון יענע אינסטיטוטן פֿאַר חתונה־געהאַטע מענער, ווי הייסן זיי?, כּללים, נאָר אָן קיין צווייטער יונגער־מאַן, חוץ אים.
קעראָלײַן האָט שוין אויפֿגעעפֿנט דאָס מויל צו רעדן, פֿירלייגן, טענהן, נאָר מיט אַ מאָל האָט זיך געהערט אַ פֿירלייג פֿון מאָושע, וואָס האָט גערעדט אויף אַ מאָדנעם צאַרטן און געדולדיקן אופֿן.
„קעראָלײַן, כ´בעט דיר, קענסט אפֿשר אַליין רעדן דעם רבֿ? כ´האַלט שטאַרק פֿון אים, נאָר אַזוי ווי כ´געפֿין זיך שוין אין אַ . . .ניט־געוויינטלעכן מצבֿ קען איך זיך ניט ברענגען צו שמועסן מיט מיר. ער קען מיך דאָך ווי אַן אַנדער מענטש, און יעצט ווייס איך אליין ניט וואָס פֿאַר אַ מענשט איך בין, וווּ איך געפֿין זיך טאַקע אויף דער וועלט. כ´ווייס ניט די אַלע נייטיקע זאַכן.“
„אפֿשר קען דער רבֿ דיך צוהעלפֿן?“ האָט קעראָלײַן געראַנגלט אײַנצוהאַלטן איר פֿרוסטראַציע, זי זאָל זיך ניט אָנזען.
„איך ווייס ניט. אפֿשר.“
No comments:
Post a Comment