Sunday, June 29, 2008

די קונסט פֿון שקר

ער האָט ניט געמאַכט קיין שהחינו, נאָר ס´איז געווען דאָס ערשטע מאָל וואָס דער עילוי האָט געזאָגט אַ ליגן. ניט טאַטע־מאַמע (ער איז שוין געווען צו אַלט און פֿאַראַנטוואָרטלעך, אַזאַ געדאַנק זאָל אים אײַנפֿאַלן), ניט ר´ דוד, נאָר זײַן חבֿרותא, און איינציקווײַז, יעדער וואָס האָט געפֿרעגט, יענעם מאָנטיק בײַ טאָג, פֿאַר וואָס ער פֿאַרלאָזט די ישיבֿה פֿריִער ווי געוויינטלעך. ער האָט שוין געהאַט אויסגעטראַכט וואָס ער וועט זאָגן, און ס´האָט אים פֿאַרחידושט ווי גרינג עס קומט אים אָן די קונסט פֿון שקר. „די מאַמע איז קראַנק,“ האָט ער געזאָגט, אָן קיין איינציקער טיאָכקע אין האַרצן.

די ווינטשעוואַניעס האָבן אויפֿגעקלונגען פֿון אַלע זײַטן. „אַ רפֿואה שלמה!“ ס´איז געווען דאָס ערשטע ברעקל אינטערעס וואָס ס´רובֿ בחורים האָבן געשעפּט פֿון נודנעם טאָג, איבערגעבויגן איבער דיקע ש"סן וואָס קוקט קרום אַרויפֿצוצו ווי מוסטערטאַצן געפֿאַנגענע שפּינען, אַרומגערינגלט מיט נאָך שפּינען פֿון פֿאַרשיידענע לענדער און תּקופֿות. נאָר יעדער אות בדווקא אַ שפּין, וואָס זינגט אַ געוויסן מין מוזיק וואָס מע דאַרף זיך גוט אײַנלערנען כּדי צו פֿאַרשטיין. די רפֿואה־שלמהס האָבן אים געקלונגען אין די אויערן מאָדנע פֿריילעך, ווי די אַקאָמפּאַנירונג פֿון אַ לוויה־קאַפּעליע אין ניו־אָרלעאַנס וואָס ער האָט געליינט וועגן דעם אין אַ מאַגאַזין.

ער האָט יעדן וואַרעם באַדאַנק פֿאַר די גוטע וווּנטשן, גענומען זײַן מאַנטל און רוקזאַק פֿון ווינקל זאַל וווּ די בחורים לערנען, און איז אַרויף מיט די ברייטע, שלעכט אָפּגעפֿאַרבטע טרעפּ, ביזן פּאַרטער. דאָרט האָט ער (ווי אָפֿטמאָל) זיך אויסגעדרייט און אָנגעקוקט דעם אָרון־קודש און דעם ליידיקן, שטילן זאַל. און, נאָך דער יחידישער צערעמאָניע פֿון אָפּשיידן זיך, איז ער אַוועק אויף דער גאַס, קיין ברוקלין, וווּ ער האָט בדעה צו געפֿינען יענע מיידל וואָס האָט זיך אײַנגעקריצט אין זײַן זיכּרון.

דאָס הייסט, אַז ער איז געגאַנגען ווי אַ משולח פֿון ר´ דוד. פֿון זײַן רבין, כאָטש אַזאַ טערמין וואָלט ניט נושׂא־חן געווען בײַ ר´ דודן.

ער האָט, פֿאַרשטייט זיך, מיטגעטראָגן מיט זיך אַ ש"ס. ווען ער האָט זיך אַוועקגעלאָזט פֿון דער היים אין וועג אַרײַן אין דער ישיבֿה, האָט ער אים אויטאָמאַטיש אַרויסגענומען און אויפֿגעעפֿנט אויפֿן שויס, ווי אַ סגולה קעגן די אַלע סאָבוויי־זאַכן וואָס קענען אים פֿאַרפֿירן – די שיינע מיידלעך וואָס קוקן פֿאַרחידושט אויף זײַנע מאָדערנע קליידער און אויף די לאַנגע פּאות, וואָס ער האָט פֿאַרוואַקסן די לעצטע פּאָר יאָר, זינט ער האָט רעכט אָנגעהויבן לערנען זיך אין דער ישיבֿה; די יונגע־לײַט די אויסגעלאַסענע וואָס רעדן אַנדערע שפּראַכן, צי סתּם אַן ענגליש וואָס ער דערקענט ניט, און שרײַען הויך און פֿאַרשײַט וועגן זייערע מיידלעך און ווי אַזוי מע פֿירט זיך מיט זיי אויף.

דאָס מאָל האָט ער געלאָזט דעם ש"ס אָפֿענערהייט אויפֿן שויס בשעת ער האָט אַ ביסל אַרײַנגעטראַכט אין אייגענעם קאָפּ, געחלומט אויף דער וואָר וועגן יענעם מיידל. איר נאָמען און אַדרעס האַלט ער אויפֿגעשריבן אויף אַ צעטעלע בײַ זײַנע דזשינסן אין דער קעשענע. (ער טראָגט געוויינטלעכע קליידער – ער האָט ניט געוווּסט, צי זאָל ער זיך איבערטאָן אין מער חסידישע קליידער? נאָר עפּעס האָט אים אונטערגעזאָגט דאָס האַרץ, אַז דאָס איז ניט נייטיק, און דאָס פֿאַרשטעלן זיך קען נאָך שטערן זײַן ציל. וואָס דאָס זאָל ניט זײַן.) אַלע ווײַלע האָט ער אויפֿגעקנוידערט דאָס קנײַלכל פּאַפּיר און ווידער אָנגעקוקט דעם אַדרעס און נאָמען, טאָמער זײַנען זיי זיך צעגאָסן אין אַ ים שווייס און גוף־היץ. וואָס וועט ער איר זאָגן? ווי אַזוי וועט זי זיך אָפּרופֿן?

אויף וויפֿל ער האָט געפּרוּווט זיך פֿאָקוסירן אויפֿן שליחות פֿון ר´ דודן, האָט ער אַלץ געהאָפֿט אַז ער וועט איר געפֿעלן. דערצו האָט ער געבעטן בײַם אייבערשטן, אַז זי זאָל ניט אַנטוישן. אַזוי פֿיל זאַכן אין לעבן אַנטוישן – דער „מוראדיקער חידוש“ וואָס איז סך־הכּל גאָרניט, דאָס בוך וואָס כאַפּט ניט דעם אויפֿמערק. נאָר אַז האָט זיך באַוויזן אַ מענטש וואָס איז אינטערעסאַנט! עס זײַנען דאָ גענוג ווייניק פֿון יענעם מין, וויל ער ניט ס´זאָל זיך פֿון אַלץ אויסלאָזן אַ בוידעם.

ער איז אַרויסגעשטיגן פֿון דער סאָבוויי־וואַגאָן און אַראָפּנאַוויגירט די לאַנגע מעטאַלענע טרעפּ ביז דער גאַס. פּלוצען האָט ער דערשפּירט דעם מעכטיקן גײַסט פֿון יענעם ראַיאָן וואָס זײַנע חבֿרים, די מאָדערנע פֿרומע, האָבן ליב חוזק צו מאַכן דערפֿון. ס´איז געווען אָנזעעוודיק עפּעס אַ מין ענערגיע אין דער לופֿט וואָס נאָר אַ גוי קען נעבעך ניט אויפֿכאַפּן. דער אַרעאָל פֿון מקום־קודשדיקייט קען מען שוין אָנהייבן אויפֿכאַפּן אויף די זײַטיקע גאַסן, און עס שטאַרקט זיך וואָס אַ מאָל נעענטער צום דרך־מלך, 13טן עוועניו: פֿול געפּאַקט מיט עמך פֿון יעדן מין. ישׂראלדיקע אײַנקויפֿערס מיט פֿרעך־צעפּראַלטע, לאַכעדיקע מײַלער; חסידישע סלעקערס, וואָס גייען אין שוואַרץ, מיט אַ סעלולאַר שטענדיק צוגעכאַפּט צו איין אויער; ייִדענעס מיט סטײַלישע, צוגעפּאַסטע קליידער וואָס ווײַזן אַרויס (כאָטש אויף אַ סובטילן, צניעותדיקן אופֿן) זייערע געטאָקטע לײַבער; אַלטע ייִדן וואָס מאַכן שהיות אויף דער גאַס אַרײַנצוקוקן אויף וויטרינעס פֿול מיט נײַער סחורה.

דאָס אַלץ – פּלוס די פּאַשקעווילן, מודעות וואָס עס פֿעלט זיי נאָר אמתע ידיעות – האָבן זיך אים געוואָרפֿן אין די אויגן, און אים שיִער ניט אַזוי געפּלעפֿט, אַז ער האָט פֿאַרבלאָנדשעט אין אַ ניט־ריכטיקן געסן. דאָרט איז געשטאַנען אָפֿן אַ בית־מידרש, און אַ היימיש זשומעניש האָט זיך אַרויסגעהערט. אינסטינקטיוו האָט ער אַרויפֿגעקוקט צום הימל צו, און געזען אַז עס ראָזעוועט שוין. ס´איז געווען אַ שפּעטער הימלטאָג, און די שקיעה האָט זיך אונטערגערוקט גיכער ווי ער האָט זיך געריכט, זיך נאָך ניט צוגעוווינט צו דער נײַער צײַט פֿון יאָר. „מינחה,“ האָט ער אומנייטיק געזאָגט צו זיך, און אַרײַנגעכאַפּט אין קליינעם שטיבל.

אַ נס – מע האָט נאָך געהאַלטן בײַ „אַשרי“, האָט ער זיך אַרײַנגעוואָרפֿן. מ´איז שוין ווײַטער געפֿאָרן און זיך אַוועקגעשטעלט דאַוונען שמונה־עשׂרה. ער איז אָפּגעגאַנגען, פֿאָרויסגעטראָטן, און גענומען דאַוונען.

נאָר ווי שטאַרק האָט ער ניט געפּרוּווט, האָט ער ניט געקענט איגנאָרירן דעם שמועס וואָס אַ פּאָר יונגע־לײַט האָבן הויך געפֿירט פּונקט לעבן אים. ער האָט געמאַכט קלאַנגען, כּדי ניט מפֿסיק צו זײַן: „ע-ע-ע-ע! נווו!“ נאָר זיי האָבן ווײַטער געפּלאַפּלט ווי ניט זיי מיינט מען. ער האָט אין גאַנצן פֿאַרלוירן זײַן ביסל כּוונה, און בן מינחה למעריבֿ איז ער צו זיי צוגעגאַנגען און אַ זאָג געטאָן, זייער איידל און צוריקגעהאַלטן, אַז ער וואָלט עס אָפּגעשאַצט, ווען זיי זאָלן רעדן אַ קאַפּיטשקע נידעריקער בשעתן דאַוונען.

די יונגע־לײַט (איינער אַ גראָבער, מיט אַ שמאָלצעוואַטן, געלבלעכן טלית־קטן; דער צווייטער אַ דינער לאָקש מיט דיקע ברילן און אַ חשדימדיקן בליק) האָבן זיך איבערגעקוקט, ווי זיי זײַנען ניט זיכער וואָס צו ענטפֿערן. נאָך אַ לענגערער הפֿסקה האָט זיך איינער אָפּגערופֿן: „זאַט מויכל, וווּס זוגט איר?“

Monday, June 16, 2008

קעראָלײַן זוכט הילף

קעראָלײַן האָט שיִער ניט אַראָפּגעלאָזט די הענט. זיי וווינען שוין אין ברוקלין אַ זעקס חדשים, און קיין האָפֿענונגען פֿון קיין סטאַבילע אַרבעטן האָבן זיי ניט. זי האָט שוין אָפּגעענדיקט איר דיסערטאַציע, נאָר דער אַקאַדעמישער מאַרק איז ניט קיין גינציקער. מאָושע זאָגט אַז ער פּרוּווט בעטן הילף פֿון זײַנע געוועזענע חבֿרים, נאָר געוויינטלעך זעט זי נאָר, ווי ער זיצט אַליין אויף דער סאָפֿע און קוקט זיך אײַן אין דער סטעליע אָדער אין דער וואַנט. אַ מאָל אַ מאָל – און דאָס איז עפּעס נײַס – קוקט ער אַרײַן אין אַ רעליגיעזן בוך, פֿון די וואָס ער האָט ניט אַרויסגעוואָרפֿן נאָכן איבערקלײַבן זיך קיין מישיגען. זי האָט אַ מאָל געקוקט בשתּיקה פֿון צווייטן צימער בשעת זי האָט צוגעגרייט אַ מאָלצײַט: ער האָט זיך אַרײַנגעוואָרפֿן מיט אַ חשק אין די דינע שורות ייִדישע אותיות, וואָס קעראָלײַן פֿאַרשטייט אַלץ ניט, ניט געקוקט אויף אירע באַמיִונגען זיך צו לערנען. זי האָט צוגעזען ווי אַ דין שמייכל צעגיסט זיך איבער זײַן פּינם וואָס גיט זיך נאָך ניט איבער דעם עלטערן זיך. נאָר באַלד נאָך דעם, אין די קומעדיקע פּאָר מינוט, איז זיך ערגעץ פֿאַרפֿאָרן זײַן אויפֿמערק. זײַן בליק האָט גענומען שוועבן אומרויִק איבערן צימער, די הענט האָבן גענומען אויסשלאָגן אַ ריטעם אויפֿן טיש. וועט ער האָט זיך געכאַפּט אַז ער לערנט זיך מער ניט, האָט ער געמאַכט אַ זיך־באַשולדיקנדיקן קלאַנג, ערגעץ צווישן אַ ברום און אַ הירזשע, און צוגעפּראַלט דאָס בוך מיט אַ קנאַל. דעמאָלט האָט קעראָלײַן זיך ווידער אַרײַנגעכאַפּט אין דער קיך, ער זאָל זי ניט זען.

יאָ, זיכער איז, אַז זיי האָבן זיך ביידע געקענט – מער ווייניקער – אויסהאַלטן, מיט אַ ריי דערווײַליקע דזשאַבס פֿאַר מענטשן וואָס זײַנען ניט אַזוי קלוג אָדער פֿעיִק ווי זיי. קעראָלײַן האָט יעדער ווײַלע איבערגעאַרבעט, און אַפֿילו געדרוקט, אַן אַרטיקל וועגן איר פֿעלד אין אַן אַקאַדעמישן זשורנאַל. נאָר קיין אמתע, פּאַסיקע שטעלע האָט זיך פֿאַר איר (און זיכער ניט פֿאַר אים) ניט באַוויזן. ס´איז ניט וואָס זיי האָבן ניט וואָס צו עסן: זיי האָבן ניט וואָס צו טאָן, וואָס איז ערגער. זי האָט זיך געפֿילט שולדיק, וואָס זי האָט אויסגעפֿירט איר פּלאַן, איבערצוקלײַבן זיך קיין ברוקלין כּדי ער זאָל זיך ווידער שטעלן אין פֿאַרבינדונג מיט זײַן חבֿרה. ווען זיי וואָלטן געבליבן אין מישיגען, וואָלט געבליבן די זעלבע לאַנגווײַליקייטן, דער זעלביקער סטאַסיס, נאָר מע וואָלט ניט געפֿילט דעם דרויסנדיקן אימפּעט וואָס איז אַסאָצייִרט מיט דער אַלטער חבֿרה, דעם געגנט פֿון די קינדער־יאָרן. איצט איז דער דריק שוין אַ גרעסערער, שווערער זיך אַקעגנצושטעלן אָן זיך צו דערמאָנען אין דעם מצבֿ וואָס האָט דערפֿירט צום „גירוש ברוקלין“. בקיצור: זי האָט זיך געפֿילט שטרעקלעך שולדיק, און מאָושעס אויפֿפֿיר האָט גאָר ניט געהאָלפֿן.

צו ערשט האָט זי געטאָן פּונקט וואָס זי האָט ניט געטאָרט. איר קענט זיך מסתּמא פֿאָרשטעלן וואָס זי האָט יאָ געטאָן. וועמען זשע האָט זי געקענט אין ברוקלין? וועמען האָט זי געקענט אין דער ייִדישער קהילה, ספּעציעל אין דער גאָר פֿרומער קהילה? זי האָט געוווּסט בפֿירוש אַז ס´איז ניט דער בעסטער אָדער פּראָדוקטיווסטער וועג מיט וואָס זי גייט איצט, נאָר זי איז בעיקר אַ טוערין, ניט קיין זיץ־און־דענקערין, האָט זי זיך אָנגעכאַפּט אין טעלעפֿאָן־טרײַבל און אַ קלונג געגעבן חיימען, מאָושעס ברודער.

ס´איז ניט קיין סורפּריז וואָס דער שמועס איז ניט גוט געגאַנגען. קודם־כּל, האָט זי ניט געקענט אַרויסרעדן דעם נאָמען „חיים“ מיטן געהעריקן „חחחח“־קלאַנג. מע האָט זי קיין מאָל ניט אויסגעלערנט ווי אַזוי אַרויסצורעדן ייִדישע נעמען, און מאָושע, ווען זיי האָבן זיך באַגעגנט, האָט ניט געהאַט קיין חשק דאָס צו טאָן.

ווען זי האָט זיך שוין דערוווּסט, סײַ פֿון זײַן טאָן סײַ פֿון די אָפֿטמאָליקע שטילשווײַגענישן וואָס האָבן דורכגעשטומט דורך דער ליניע, אַז חיים וויל ניט לאַנג פֿאַרברענגען אויפֿן טעלעפֿאָן מיט איר, האָט זי געפּרוּווט פֿאַרגיכערן אירע רייד. נאָר אירע ווערטער האָבן זיך אומגעפֿאַלן איינס איבערן צווייטן, האָט זי געדאַרפֿט אָפּגעשטעלן און ווידער אָנהייבן פֿון דאָס נײַ. „חיים, זײַט מוחל וואָס איך באַדער אײַך, נאָר כ´דאַרף הילף פֿאַר מײַן מאַן. כ´ווייס ניט וואָס כ´וואָלט געקענט טאָו פֿאַר אים, נאָר כ´האָב מורא אַז כ´האָב ניט געמאַכט דעם ריכטיקן באַשלוס בײַם אַיבערקלײַבן זיך אַהער און כ´ווייס ניט וואָס צו טאָן.“

כּמעט אַ פֿולע מינוט האָט זיך גאָרניט געהערט אויף דער טעלעפֿאָן־ליניע. קעראָלײַן וואָלט געוואָלט וויסן וואָס פֿאַר אַ מינע מאַכט זיך אויף חיימס פּנים, וואָס זי האָט קיין מאָל ניט געזען פֿאַר די אויגן. צי שטעלט ער זי בלחש?

פּלוצעם אָבער האָט זיך געהערט פֿון אים אַ פּאַמעלעכער און כּמעט נוצלעכער ענטפֿער. „איך פֿאַרשטיי אַז איר וואָלט געוואָלט העלפֿן מאָושע. איך בין ניט איינער, וואָס טראָגט אַ האַרץ אויף אַ ייִד וואָס איז אַראָפּ פֿון דרך. עס זײַנען דאָ אַ סך אַזעלכע ייִדן אויף דער וועלט, צוליב אונדזערע פֿיל זינד, און מיר איז שוין קלאָר, אַז מײַן ברודער איז נעבעך איינער פֿון זיי. דאַרף איך אים העלפֿן.“

קעראָלײַן, ניט־וויסנדיקערהייט וואָס וועט זײַן, האָט געוואַרט אויף ווײַטערדיקע רייד. „איך מיין אַז מע דאַרף זיך שטעלן אין פֿאַרבינדונג מיט אַ חבֿר וואָס ער פֿלעג האָבן אין די ישיבֿה־יאָרן. אפֿשר וועט דאָס אײַך העלפֿן.“

קעראָלײַנען האָט זיך געדאַכט אַז מע שיקט זי נאָך אַ סוכּה־שער. פֿאַר וואָס האָט זײַן ברודער ניט געואָלט אים העלפֿן? כּאילו ער האָט געלייענט איר געדאַנקען האָט ער זיך אָפּגערופֿן:

„איך ווייס וואָס איר פֿרעגט זיך אַליין. ער איז דאָך אַ ברודער, פֿאַר וואָס העלפֿט ער ניט? כ´פֿרעג דאָס בײַ זיך אַליין. כ´וואָלט געדאַרפֿט העלפֿן. כ´ווייס אַז שלום־בית איז אַ וויכטיקער זאַך, און ווען טאַטע־מאַמע וואָלטן הײַנט נאָך געלעבט וואָלטן זיי געוואָלט, כ´זאָל זיך פֿירן לײַטיש מיט משהן. נאָר כ´קען זיך ניט ברענגען אים צו העלפֿן. כ´האָב שוין ניט איין מאָל געפּרוּווט אים ווידער אַרויפֿפֿירן אויפֿן ריכטיקן דרך, כ´בין געגאַנגען צו אים אין דער דירה גלײַך ווען ער איז אַוועק, נאָר כ´האָב בײַ אים ניט געקענט פּועלן. גלײַך דערנאָך האָב איך גענומען אַ החלטה, כ´וועל מער ניט האָבן צו טאָן מיט אים. כ´פֿיל זיך שרעקלעך שולדיק וועגן דעם, נאָר כ´קען ניט פֿאַרשטיין ווי אַזוי אַ ייִד ווי איך האָב אים געקענט, אַ טײַערער ייִד, האָט געקענט לאָזן אויף הפֿקר אַ כּלה בײַ דער חופּה. און נעמען אָנשטאָט איר ... אוי, איר זאָלט מיר מוחל זײַן... כ´וויל קיינעם ניט באַליידיקן, ס´איז פּשוט בעסער צווישן אונז. “

קעראָלײַן האָט פֿאַרשריבן דעם נאָמען און דעם אַדרעס פֿון דעם חבֿר מאָושעס. אַ רבֿ דאַכט זיך, אין אַ שול וווּ ער פֿלעג דאַוונען. אָבער אין מאַנהעטן, ניט אין ברוקלין, און דאָס האָט זי ניט פֿאַרשטאַנען. ווי אַזוי קען אַ מענטש צוגיין צו פֿוס שבת אין מאַנהעטן, ווען ער וווינט אין ברוקלין? זי האָט געפּרוּווט פֿרעגן בײַ מאָושע וואָס פֿאַר אַ שײַכות ער האָט צו יענעם רבֿ, נאָר ער האָט נאָר אָפּגעענטפֿערט קורץ און שאַרף: „כ´פֿלעג אַ מאָל דאַוונען אין אַ מאָדערן־אָרטאָדאָקסישער סינאַגאָגע אויף דער וועסט־סײַד פֿון מאַנהעטן. כ´האָב געהאַט אַ בוטע באַציִונג מיטן דאָרטיקן רבֿ.“

„אפֿשר וואָלטסטו געקענט רעדן מיט אים?“ קעראָלײַן האָט געשאָלטן זיך אַליין. פֿאַר וואָס קען זי אים ניט אויסשייגעצן ווי עס קומט אים? נאָר ער האָט פּשוט געמאַכט מיט די פּלייצעס. „איך ווייס ניט אויב איך וועל האָבן די צײַט,“ האָט ער געלאַסן אַרויסגעלאָזט ווי געדיכטע משקה פֿון אַ קליינעם פֿלעשל־פּיסק.

קעראָלײַן האָט אים אויסגעשטעלט אַ פּאָר אויגן, נאָר ער האָט זיך געמאַכט ניט־זעענדיק. ער האָט פּאַמעלעך אַדורכגעמישט אַ ספֿר, ווי איינער זוכט עפּעס – וואָס זאָל ניט זײַן – וואָס זאָל כאַפּן דעם אויפֿמערק און אונטערשיידן איין רגע פֿון דער אַנדערער. איר ברירה איז געווען אַזאַ: זי האָט געקענט אָדער צעשרײַען זיך אויף אים, פֿאָדערן ברחל בתּך הקטנה אַן ענטפֿער פֿאַר וואָס דער אַנטשלאָסענער ייִד וואָס איז אַרויס פֿון זײַן קהילה, צו זוכן אַוואַנטורעס, איז געבליבן צוריק אין זײַן אַלטן באָראָ, צוריק אויף אַן אלטן סאָפֿע, זיך מאַכנדיק פֿרום, ווי איינער וואָס לערנט אין איינעם פֿון יענע אינסטיטוטן פֿאַר חתונה־געהאַטע מענער, ווי הייסן זיי?, כּללים, נאָר אָן קיין צווייטער יונגער־מאַן, חוץ אים.

קעראָלײַן האָט שוין אויפֿגעעפֿנט דאָס מויל צו רעדן, פֿירלייגן, טענהן, נאָר מיט אַ מאָל האָט זיך געהערט אַ פֿירלייג פֿון מאָושע, וואָס האָט גערעדט אויף אַ מאָדנעם צאַרטן און געדולדיקן אופֿן.

„קעראָלײַן, כ´בעט דיר, קענסט אפֿשר אַליין רעדן דעם רבֿ? כ´האַלט שטאַרק פֿון אים, נאָר אַזוי ווי כ´געפֿין זיך שוין אין אַ . . .ניט־געוויינטלעכן מצבֿ קען איך זיך ניט ברענגען צו שמועסן מיט מיר. ער קען מיך דאָך ווי אַן אַנדער מענטש, און יעצט ווייס איך אליין ניט וואָס פֿאַר אַ מענשט איך בין, וווּ איך געפֿין זיך טאַקע אויף דער וועלט. כ´ווייס ניט די אַלע נייטיקע זאַכן.“

„אפֿשר קען דער רבֿ דיך צוהעלפֿן?“ האָט קעראָלײַן געראַנגלט אײַנצוהאַלטן איר פֿרוסטראַציע, זי זאָל זיך ניט אָנזען.

„איך ווייס ניט. אפֿשר.“